De kracht van kleine korreltjes

Vorige week deed ik vuurproeven in het bos. Sinds ik in 2017 een eerste beeld van Maria Magdalena maakte ben ik op zoek naar een manier om levensgrote beelden in direct vuur te bakken. Er vielen sindsdien veel scherven. Steeds duidelijker ontdek ik dat die scherven niet alleen bij het leerproces horen, maar ook het werk zelf sterker maken. Letterlijk.

Pottenbakkers vermalen sinds de oudheid hun scherven tot kleine korrels. Deze korrels (chamotte) worden aan de verse klei toegevoegd om het sterker te maken. Met chamotte-korrels er in krimpt de klei minder sterk en is de klei bestand tegen woestere omstandigheden in het vuur

Houtstapel
Met dit inzicht deed ik een bakproef in een houtstapel. Eenvoudiger bestaat niet, klei in vuur. Er gingen drie godinnenbeelden in, elk van een andere soort klei. Het vuur raasde hoog op, maar niet zo lang.
De klei die ik vaak gebruik en die vaak breekt, brak nu opnieuw. Maar de andere twee beeldjes kwamen ongeschonden uit het vuur, beiden van een klei met veel grove chamottekorrels. Nadat het vuur doofde waren de beelden nog gloeiend heet. Ik kon de kleur niet goed zien en twijfelde of ze wel tot keramiek gebakken waren. Was het vuur wel heet genoeg?
Pas de volgende ochtend kan ik ze oppakken en voel ik de verandering in het materiaal. Het klinkt ‘pling’ als ik er op tik, het geluid van keramiek. De klei is getransformeerd. De chamotte gaf de kracht om door het vuur te gaan.

Leemoven
In een tweede vuurproef bouwde een oven. Ik maakte een geraamte van elzen en wilgentakken en vulde dit met een mengsel van chamotteklei en stro. Terwijl ik daar mee bezig was, realiseerde ik me dat dit ongeveer het recept is dat door eeuwen en culturen heen gebruikt wordt om leemhuizen te bouwen. De klei wordt enorm sterk door de kleine korrels en het stro. 

Het bouwen ging gemakkelijk en snel. En tijdens het stoken bleek de leem heel krachtig. Omdat ik langzaam de temperatuur kon opvoeren bleven de beelden allemaal heel – ook die van de meer kwetsbare klei. De bakstenen die ik gebruikte voor het vuurgat klapten uit elkaar toen de oven loeiheet was, maar het leem gaf geen krimp. De leemoven blijkt zelfs zo robuust dat ze opnieuw te gebruiken is voor volgende beelden.

Ben je nieuwsgierig naar de beelden of de leemoven? Je bent van harte welkom om te komen kijken in mijn atelier en stookplek op landgoed ‘t Soete Zod. Bel, mail of maak hier direct een afspraak